O języku

Na tej stronie Tomek będzie gromadził materiał związany z nauką o języku. Mamy nadzieję, że pomoże to nam porządkować swoją wiedzę gramatyczną z lekcji języka polskiego. Będziemy tu też zbierać i zapisywać ciekawostki dotyczące poprawności językowej. Na początek odmiana słowa blog.

Blog ma rodzaj męski nieżywotny, w dopełniaczu blogu, w bierniku blog. Potocznie słowo to funkcjonuje w rodzaju męskozwierzęcym.
A zatem: piszesz i czytasz blog, (potocznie bloga). Post piszesz na blogu, ale wysyłasz go na blog (a potocznie na bloga).

                                               Mirosław Bańko, PWN

Części mowy odmienne

• czasownik
• rzeczownik
• przmiotnik
• liczebnik
• zaimek

Części mowy nieodmienne

• przysłówek
• przyimek 
• spójnik

Ulka

Na ostatnich lekcjach języka polskiego uczyliśmy się o liczebnikach. Więc pomyślałam sobie, że zrobię o nich wpis.
Liczebniki to:
1. Część mowy odpowiadająca na pytanie: Ile? Który z kolei?
2. Określa liczbę lub kolejność osób, zwierząt, przedmiotów.
3. Liczebniki dzielą się na:
zbiorowe.
porządkowe.
ułamkowe.
mnożne.
wielorakie.
nieokreślone.
4. Odmienia się przez: przypadki, liczby i rodzaje.
5. W zdaniu jest najczęściej przydawką ale pełni wiele funkcji.
Liczebniki dzielimy na:
1. Główne: jeden,dwa, trzy, cztery, pięć itd.
2. Zbiorowe: dwoje, troje, czworo, pięcioro itd.
3. Porządkowe: pierwszy, drugi, trzeci, czwarty, piąty itd.
4. Ułamkowe: ćwierć, pół, półtora, trzy czwarte itp.
5. Mnożne: podwójne, potrójny, poczwórny itp.
6. Nieokreślone: kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt, dużo, mało, wiele, trochę itp.
7. Wielorakie: dwojak, trojak itp.
8. Wielokrotne: dwakroć, trzykroć itp.
9. Wielorazowe: dwadzieścia dwa, sto trzydzieści osiem itp.
Odmiana liczebnika jest różnorodna:
1. Liczebniki główne odmieniają się przez przypadki, liczby: zero, tysiąc, milion, miliard itd. Pozostałe dwa trzy i inne odmieniają się przez przypadki rodzaje.
2. Liczebniki zbiorowe odmieniają się przez przypadki: dwoje, troje, czworo, pięcioro, sześcioro, itd.
3. Liczebniki porządkowe, wielorakie, wielokrotne i liczebniki główne jeden a także długi człon liczebniki ułamkowe odmieniamy przez przypadki,rodzaje i liczby.
4. Liczebniki ułamkowe typu pół, półtora, ćwierć nie odmieniają się.
Liczebnik w zdaniu pełni funkcję:
1. Przydawki: pierwsi zawodnicy staną na podium.
2. Podmiotu: trzeci będzie ostatnim.
3. Dopełniacza: na zawodach pojawiali się drudzy.
4. Orzecznika: na zegarze jest piętnasta.
5. Okolicznika: seans rozpoczął się o siedemnastej.
Wiktoria

Fonetyka (nauka o dźwiękach)

Zasady akcentowania:

1. W języku polskim zazwyczaj akcentujemy przedostatnią sylabę np. su-ro-wy  
2. Wyrazy jednosylabowe mają samodzielny akcent np. miś
3. Trzecią sylabę od końca akcentujemy w:

• końcówkach -ika -yka  wyrazów obcego pochodzenia np.  fo-ne-ty-ka   
• w formach liczebników od 400 do 900 np. czte-ry-sta
• 1 i 2 os. liczby mnogiej  czasu przeszłego
• liczba pojedyncza w trybie przypuszczającym

    4.  Czwartą sylabę od końca akcentujemy w:

• 1 i 2 os. liczby mnogiej trybu przypuszczającego

Podział głosek:

1. Nosowe i ustne:

     a) Nosowe:

• powietrze przechodzi wtedy przez nos i usta
• wszystkie głoski nosowe: ą, ę, mi, m, n, ń

      b) Ustne:

• gdy powietrze przechodzi tylko przez usta
• pozostałe samogłoski i spółgłoski

     2. Twarde i miękkie:

     a) Twarde:

• to takie które nie mają zmiękczenia np.  b, ż, dż
• przykłady: b, c, ch, dz, f, g, k, l, m, n, o, p, s, w, z, cz, d, dż, ł, r, sz, t, ż

      b) Miękkie:

• to takie które mają zmiękczenie np. ś, pi, ź, bi
• przykłady: bi, ć, chi, dź, fi, gi, ki, li, mi, ń, pi, ś, wi, ź

     3. Dźwięczne i bezdźwięczne:

     a) Dźwięczne:

• to takie przy których wymawianiu drgają struny głosowe
• przykłady:  b, d, dź
• wszystkie samogłoski są dźwięczne

      b) Bezdźwięczne:

• to takie przy których wymawianiu struny głosowe nie drgają
• przykłady: p, t, c

Zmiękczenia:

- przez ,,i” np. ki, bi

- przez ,,/” np. ć, ś,

Samogłoski i spółgłoski:

- samogłoski: a, ą, e, ę, i, o, u, y

-spółgłoski: b, c, cz, ć, d, dź, dż, f, g, h, k, l, ł, m, n, ń, p, r, s, sz, ś, t, w, z, ź, ż

Ania : D 

        Osobliwości w odmianie rzeczownika

Rzeczownik jest odmienną częścią mowy, odmienia się przez przypadki i liczby. Niektóre rzeczowniki odmieniają się w sposób nietypowy.

1.  Istnieją rzeczowniki, które nie występują w liczbie mnogiej. Do tej grupy należą m.im. rzeczowniki, które  oznaczają:

• pojęcia, np: dzielność, wolność, bohaterstwo, miłość, radość
• zbiory osób, np: młodzież, szlachta, mieszczaństwo

2.  Rzeczownik rok, człowiek w liczbie mnogiej mają zupełnie inną postać: lata, ludzie.

3.  Część rzeczowników nie ma form liczby pojedynczej i występuje jedynie w liczbie                 mnogiej, np: spodnie, Tatry, Karpaty, zaręczyny, nożyczki, wagary.

4.    Rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na -um, np: gimnazjum, forum, akwarium, odmieniają się przez przypadki tylko w liczbie mnogiej.

5. Istnieją również rzeczowniki nieodmienne, np.: menu [czytaj: meni], kakao, salami, jury [czytaj: żiri], zoo, logo.

6. Rzeczowniki ucho i rzeczownik oko w liczbie mnogiej mają różne formy w zależności od znaczenia.

ucho - narząd słuchu        ucho - uchwyt w kształcie łuku, np.: ucho dzbanka, ucho torby

M. uszy                               M. ucha

           D. uszu                               D. uch

C. uszom                            C. uchom

B. uszy                                B. ucha

N. (z) uszami                      N. (z) uchami

Ms. (o) uszach                    Ms. (o) uchach

oko - narząd wzroku           oko - kropla tłuszczu na powierzchni płynu

M. oczy                               M. oka

D. oczu                               D. ok

C. oczom                            C. okom

B. oczy                                B. oka

N. (z) oczami                      N. (z) okami

Ms. (o) oczach                    Ms. (o) okach

Ania i Kinga

                                        Zaproszenie

Dobrze sformułowane zaproszenie powinno zawierać 5 zasadniczych pytań:

1. kto zaprasza?
2. kogo zaprasza?
3. z jakiej okazji?
4. gdzie odbędzie się impreza czy uroczystość?
5. kiedy i o której godzinie?

W zaproszeniu możemy wykorzystać zwroty: 

• mam zaszczyt zaprosić
• uprzejmie zapraszam
• chciałbym zaprosić
• serdecznie zapraszam
• mam nadzieję, że zaproszenie zostanie przyjęte
• miło mi, że mogę zaprosić
• zapraszam z całego serca
• proszę o przybycie na...
• proszę o wzięcie udziału w...

Ważne! 

Ważne jest aby poinformować odbiorcę zaproszenia, że zależy nam na jego obecności. W tekście można również zamieścić dodatkowe, aczkolwiek istotne informacje, np. jaki obowiązuje strój lub co należy zen sobą zabrać. Ważny jest także podpis nadawcy. Czasami można zamieścić fragment wiersza, cytat z literatury, powiedzenie itp., które nawiązuje w swojej treści do wydarzenia, na które zapraszamy. Zaproszenie zazwyczaj piszemy na papierze ozdobnym. 

Związki frazeologiczne związane z mitami

• Syzyfowa praca- bezowocna, nadaremna
• Pole Elizejskie- raj, kraina wiecznego szczęścia
• Pięta Achillesa- słaby punkt, słaba strona
• Jabłko niezgody- źródło, przyczyna poważnych konfliktów
• Puszka Pandory- spotęgowane zło, nieszczęście przykra i nagła niespodzianka
• Nić Ariadny- sposób na wyjście z trudnej sytuacji
• Woda letejska- po jej wypiciu zapomina się o swoim życiu na Ziemi
• Czapka niewidka- osoba, która umie zniknąć lub stać się niewidzialny w tłumie
• Koszula Dejaniry- rzecz niszcząca, której trudno się pozbyć
• Pępek świata- najważniejsza osoba, rzecz
• Niebieski ptak- człowiek żyjący z pracy innych
• Objęcia Morfeusza- zapaść w sen, zasnąć
• Drakońskie prawo- prawo niezwykle surowe
• Wisieć na kimś jak miecz Damoklesa- stanowić nieustające źródła zagrożenia

                                                                                                                  Ania
Związki frazeologiczne związane z biblią      

• Kochaj bliźniego jak siebie samego- to znaczy, że jak siebie szanujesz, to bliźniego też
• Kto rano wstaje temu Pan Bóg daje- można innaczej powiedzieć, że ludziom pracowitym dobrze się wiedzie, bo wszystko im sprzyja nawet Bóg
• Gość w dom Bóg w dom- to znaczy, że należy zawsze serdecznie przyjmować odwiedzających nas znajomych
• Nie samym chlebem żyje człowiek- człowiek oprócz podstawowych potrzeb mineralnych ma także wyższe potrzeby- duchowe
• Syn mądry miłuje karcenie, naśmiewca nie słucha nagany- człowiek arogancki nie słucha uwag innych, wyśmiewa je                       

                                                                                                             Kinga

 Związki frazeologiczne związane z muzyką

• grać pierwsze skrzypce - być najważniejszym, mieć decydujący głos
• kocia muzyka - niemelodyjna, irytująca muzyka
• łabędzi śpiew - ostatnie dzieło artystyczne kończące karierę
• pusty dźwięk - słowo, zdanie, które w danym kontekście sytuacyjnym bądź językowym tracą sens
• zawracać komuś gitarę - przeszkadzać komuś, zwracać komuś głowę
• grać komuś na nerwach - złościć kogoś, wyprowadzać z równowagi
• grać na zwłokę - opóźniać coś przewlekać
• grać komuś na nosie - kpić z kogoś, nie traktować go serio
• muzyka dla moich uszu - usłyszeć dobrą wiadomość
• rzępolić - grać nieumiejętnie na jakimś instrumencie, zwłaszcza strunowym
• muzyk z bożej łaski - muzyk nieutalentowany

Nikodem :D 



Oto mapa myśli o języku :

Ania

Części zdania
Orzeczenie

 cz. zdania, określa czynności lub stany osób albo rzeczy. Wyróżniamy dwa typy orzeczeń:

• Czasownikowe – forma osobowa czasownika lub nieosobowa zakończona na –no lub -to. 

          Zrobisz to jutro rano. Zebranie zakończono o czwartej.

• Imienne – składa się z łącznika (być, stać się, zostać) oraz orzecznika (rzeczownik, przymiotnik, zaimek lub inne)

         Zostanę reżyserem. Marysia jest przebiegła.

Podmiot
 Nadrzędna część zdania. Jest wykonawcą czynności. Odpowiada na pytania; kto? co? Wyróżniamy następujące rodzaje podmiotów:

•  gramatyczny – wyrażony rzeczownikiem w mianowniku, np. Malarz namalował piękny obraz. 

•  logiczny – wyrażony w rzeczowniku od dopełniacza do miejscownika.

•  domyślny – nie jest wyrażony w zdaniu ale można się go domyśleć

•  szeregowy (towarzyszący)  – wyrażony przez conajmniej 2 wyrazy 

• zbiorowy- występuje rzeczownik w liczbie pojedynczej, ale zawiera w sobie zbiór osób, rzeczy, np. Cała klasa pojechała na wycieczkę

Określenia:

Przydawka – Określa rzeczownik. Odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? ile? czego? Z czego?

Dopełnienie – Określa czasownik. Odpowiada na pytania: kogo? co? czego? komu? czemu? kim? czym? itd. – odpowiada na pytania przypadków oprócz mianownika. 

Okolicznik – Określa czasownik. Wyróżniamy okoliczniki: miejsca, czasu, celu, przyczyny, sposobu, przyzwolenia, warunku. 

Jeśli ktoś chce uzyskać więcej informacji niech wejdzie TUTAJ

Jak sporządzać wykres zdań pojedynczych?

1. Szukamy w zdaniu orzeczenie i wypisujemy z prawej strony.

2. Szukamy wykonawcy czynności (podmiot) i wypisujemy z lewej strony.

3. Szukamy określeń podmiotu.

4. Skupiamy się na grupie orzeczenia, szukamy do niego określeń i szczególną uwagę skupiamy na stawianiu pytań.

dopełnienie -  pytania od przypadków zależnych

okolicznik- inne pytania

5. Strzałki rysujemy od wyrazu określającego do tego, którego określamy (do góry). 

7. Nazywamy wszystkie części zdania. 

Ania